Dimitri Bontenakel zoekt naar verdieping

Ik sprak Dimitri Bontenakel op het zonnige terras van de Cantin in de Blikfabriek, waar hij resideert in het Watlab. Dimitri is schrijver – zijn recentste roman De Berenrug verscheen in 2020.. Op zijn palmares staan romans, verhalen, columns en een toneelstuk. In het Watlab schrijft hij aan zijn zesde roman, die bijna voltooid is. In oktober gaat hij aan de slag met de residenten van De Verdieping, om hen een jaar lang te ondersteunen in hun schrijven. We hadden het over het moeilijke tweede boek, de houvast van structuren, en dat je er als schrijver niet alleen voor hoeft te staan.

door Lora De Baeremaeker

Waarom is er nood aan een project zoals De Verdieping?

Voor beginnende auteurs bestaan er al heel wat ontwikkelingstrajecten maar zodra je eenmaal gedebuteerd bent, word je verondersteld het klappen van de zweep te kennen en sta je er helemaal alleen voor. In podiumkunsten en het audiovisuele bestaan trajecten voor makers die al iets bewezen hebben - de zogeheten mid-careers. In het literaire veld bestaan die initiatieven niet. Het is alsof elke schrijver verondersteld wordt om telkens opnieuw het warme water uit te vinden, en dat terwijl schrijven an sich al een heel solitaire bezigheid is. Je bent gedurende lange tijd - twee, drie, vier of meer jaren aan een stuk - helemaal in je eentje aan een boek aan het werken.

Zo heb ik mijn vijf romans ook altijd geschreven - in de luwte van mijn eigen schrijfkamer. Toen kwam het Watlab in mijn leven en kwam ik te midden van een groep makers terecht, mensen met wie je in dialoog kon gaan over het schrijfproces, aan wie je fragmenten kon laten proeflezen lang vóór het boek afgewerkt was.

Tegelijk kom ik in mijn job - ik werk halftijds in de audiovisuele sector - in contact met scenaristen, en dat zijn mensen die het gewend zijn om in writersrooms aan een project te schrijven.

Vanuit die ervaringen is het idee voor De Verdieping ontstaan.

Wat maakt het schrijven na je debuut zo moeilijk?

Bij muzikanten spreekt men over de “moeilijke tweede plaat”, bij schrijvers over het moeilijke tweede boek. Je eerste boek schrijf je anoniem. Niemand verwacht iets van je. Dat zorgt voor een enorme vrijheid, een papieren speeltuin waarin je naar hartenlust kunt experimenteren. Zodra het boek er is, presenteert de buitenwereld zich aan je met haar normen en regels. Zonder dat je het zelf beseft, ga je je conformeren en vertrek je niet langer vanuit je eigen unieke stem. Dat kan verlammend werken wanneer je aan je tweede (en derde en vierde) boek werkt. Binnen De Verdieping komt enkel de stem van het eigen unieke makerschap aan bod. Op die manier hoop ik samen met VONK & Zonen en Anne een gemeenschap te creëren waarbinnen schrijvers zich op een veilige en warme manier kunnen ontwikkelen.

Hoe gaat de begeleiding van het traject verlopen?

Het traject bestaat uit intensieve feedbacksessies, masterclasses en enkele onderzoeksmomenten waar we over een welbepaald onderwerp in dialoog gaan. Voor de feedbacksessies heeft Anne een welbepaalde methodiek ontwikkeld, en zij neemt daarin het voortouw (meer over de manier waarop Anne te werk gaat lees je in haar interview), met mij als aanvullende tweede stem. Het traject vindt plaats in het Letterenhuis en de deelnemende schrijvers krijgen er ook een schrijfplek waar ze een jaar lang aan hun boek of bundel kunnen werken. Daar kunnen ze mij altijd aanspreken als ze met vragen zitten of gewoon een praatje willen slaan. En natuurlijk kunnen ze er ook bij elkaar terecht, want het is de bedoeling dat De Verdieping een vorm van kruisbestuiving mogelijk maakt.

Heb jij bepaalde schrijfroutines die goed voor jou werken?

Ik blijf gefascineerd door de schrijf- en maakprocessen van anderen, niet enkel die van literaire schrijvers, maar ook die van toneelschrijvers en scenaristen. Scenaristen kijken technischer naar hun teksten. Het frappeert me telkens opnieuw hoe weinig literaire auteurs bijvoorbeeld afweten van drie-act of vijf-actstructuren, terwijl die technische bril toch een meerwaarde kan zijn. Als twintiger heb ik de SchrijversAcademie gevolgd - ook daar hebben we daar nooit les over gekregen. Zo’n structuur is natuurlijk slechts een hulpmiddel waar je schrijven nooit aan onderworpen mag worden. Tools, not rules, zeggen ze bij Pixar. Dat lijkt me een prima adagium.

Zelf begin ik een boek nooit op de befaamde witte pagina. Ik heb een houvast nodig - een structuur, personages, verhaallijnen, een berg notities. Primordiaal daarbij is om het verhaal door je structuur te laten breken wanneer dat nodig is. Structuur mag nooit een keurslijf worden.

Heb je altijd al op die manier geschreven?

Zeker niet. Mijn eerste boek was mijn eindwerk aan de SchrijversAcademie. Auteur Marc van Alstein heeft me toen begeleid, en me attent gemaakt op bepaalde valkuilen. Maar het “moeilijke tweede boek” heb ik helemaal alleen geschreven en veel te snel willen schrijven en dat merk je dan ook aan het resultaat. Nadien ben ik naar mijn vakgenoten beginnen kijken en dat ben ik ook blijven doen.

Wat hoop je dat de residenten uit het traject zullen halen?

Ik hoop dat ze net als ik ervaren dat schrijven geen solitaire handeling hoeft te zijn. Het traject houdt natuurlijk op na een jaar, maar ik hoop dat ze contact blijven houden wanneer De Verdieping voor hen afloopt. Dat ze met elkaar in dialoog blijven gaan en misschien elkaars vaste feedbackers worden. Ik hoop ook dat het traject hen zal dwingen af te wijken van de vaste denkkaders die ze in hun maakproces misschien ontwikkeld hebben, dat ze met een andere bril naar hun teksten durven kijken, uit bepaalde gewoontes durven breken, om zo tot het beste boek te komen dat ze in zich hebben.